Αυτή η ανάρτηση είναι συνέχεια της προηγούμενης και της προπροηγούμενης, αν και δεν είναι ανάγκη να τις έχετε διαβάσει.

Εδώ θέλω απλώς να αναρωτηθώ τι στο διάολο τούς έχει πιάσει τελευταία και κυνηγάνε έτσι την «πειρατεία» (φαινόμενο παγκόσμιο, όχι μόνο τοπικό· αν και εδώ, ως συνήθως, έχουμε τα χάλια μας εις την δεκάτη). Δεν βάζω τυχαία εισαγωγικά, ποτέ, και ούτε τώρα είναι τυχαία εκεί. Ο όρος πειρατεία για τη δωρεάν διαμοίραση ηλεκτρονικών αρχείων μού φαίνεται υπερβολικός.

Το διαδίκτυο είναι κάτι το υπέροχο. Το λατρεύω. Αν δεν ήταν το διαδίκτυο, ειλικρινά πιστεύω ότι θα ήμουν άλλος άνθρωπος και, πολύ πιθανόν, άλλος συγγραφέας. Οι προσβάσεις που σου δίνει το διαδίκτυο είναι ανεξάντλητες. Έρχεσαι σε επαφή με άπειρα πράγματα που αλλιώς δεν θα είχες την ευκαιρία να έρθεις. Το αγαπώ.

Αλλά βλέπω ότι κάποιοι προσπαθούν συστηματικά να το γαμήσουν – να το εκφυλίσουν, να το καταστρέψουν.

Αυτό ως πρόλογος, για να το έχουμε ξεκαθαρισμένο.

Τώρα, σχετικά με τους «πειρατές»...

Όπως το βλέπω εγώ, υπάρχουν δύο ειδών πειρατές στο διαδίκτυο.

Το ένα είδος είναι αυτό που εγώ θα έλεγα λαμόγια. Είναι εκείνοι που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν το υλικό για να βγάλουν λεφτά. Μαζεύουν χιλιάδες ταινίες, τραγούδια, και τα λοιπά και ή σου ζητάνε ευθέως να πληρώσεις για να τα κατεβάσεις ή προσπαθούν να βγάλουν έμμεσα κέρδος από διαφημιστικά μηνύματα-απάτες στις ιστοσελίδες τους. Αυτοί είναι όντως κατακριτέοι και απαράδεκτοι, γιατί αυτό που κάνουν μοιάζει πραγματικά με κλεψιά, και δεν έχει καμιά σχέση με την ανοιχτή δωρεάν λογική του διαδικτύου.

Το άλλο είδος είναι οι πειρατές που απλά διακινούν δωρεάν διάφορα πράγματα χωρίς κανένα ιδιαίτερο προσωπικό όφελος· άντε, το πολύ, να έχουν κανένα διαφημιστικό μήνυμα στη σελίδα τους. Αυτοί ακολουθούν την ανοιχτή δωρεάν λογική του διαδικτύου. Και αυτό που κάνουν εμένα, τουλάχιστον, δεν μου μοιάζει με κλεψιά.

Το ερώτημα τώρα είναι, ποιο είναι το πρόβλημα των εταιριών και των κατόχων copyright;

Το πρόβλημα υποτίθεται πως είναι ότι χάνουν λεφτά.

Το πρόβλημά τους δεν είναι ηθικό – ότι, πχ, κάποιος χρησιμοποιεί ή αλλοιώνει πνευματική ιδιοκτησία χωρίς να ρωτήσει τον ιδιοκτήτη (γιατί, ούτως ή άλλως, αλλοίωση δεν γίνεται· θα ήταν ηλίθιο αν γινόταν). Αυτό δεν τους ενδιαφέρει καθόλου. Το πρόβλημά τους είναι καθαρά οικονομικό. Ή έτσι λένε.

Παλιότερα – πριν από καμιά εικοσαετία, αν δεν κάνω λάθος – πολλοί συγγραφείς και εκδότες έδιναν μόνοι τους δωρεάν ηλεκτρονικά βιβλία. Πολλοί μουσικοί έδιναν επίσης δωρεάν τη μουσική τους μέσω διαδικτύου. Κανένας δεν έλεγε ότι χάνει λεφτά· έλεγαν ότι έτσι εξαπλώνεται η δουλειά τους: είναι διαφήμιση.

Όταν το διαδίκτυο έφτασε ένα critical mass, που λένε, και άρχισε να θεωρείται «αγορά» επισήμως, όλα άλλαξαν. Ξαφνικά, έχαναν λεφτά από το διαδίκτυο· και από εκεί έπρεπε τώρα όλα να πωλούνται...

Αναρωτιέμαι πώς δεν έχουν σκεφτεί το εξής: Οι μειώσεις στις πωλήσεις, τα τελευταία χρόνια, ίσως να μην οφείλονται στο διαδίκτυο αλλά στο γεγονός ότι η οικονομία γενικά, παγκοσμίως, πάει χειρότερα. Ο καταναλωτής δεν δίνει πλέον τόσο εύκολα τα λεφτά του για προϊόντα που δεν είναι απαραίτητα. Ίσως να φταίει και το διαδίκτυο, αλλά λίγο μόνο· δεν είναι ο βασικός παράγοντας.

Σκεφτείτε: Αν κάποιος δεν βρει κάτι δωρεάν στο διαδίκτυο – μια ταινία, ένα τραγούδι, οτιδήποτε – θα πάει υποχρεωτικά να το πληρώσει; Όχι. Το πιθανότερο είναι ότι θα το αγνοήσει και θα πάει να βρει κάτι παραπλήσιο.

Το βλέπω από τον εαυτό μου όταν ψάχνω συγκροτήματα στο Bandcamp. Αν το συγκρότημα δεν σε αφήνει να ακούσεις τα τραγούδια του άμεσα αλλά μόνο ένα, δυο και τα άλλα είναι κλειδωμένα εκτός αν πληρώσεις, τι κάνω; Το αγνοώ και πάω αλλού. Σιγά μην κάτσω να ασχοληθώ με ανθρώπους που δεν θέλουν να παρουσιάσουν τη δουλειά τους. Θα πάω και θα βρω κάτι άλλο, ή θα ακούσω κάτι από τα πολλά που ήδη έχω. Δεν με ενδιαφέρει.

Επομένως, αυτός που δεν βγάζει το υλικό του δωρεάν δεν σημαίνει ότι κερδίζει λεφτά. Σημαίνει ότι απλώς λιγότεροι θα έρθουν σε επαφή με το υλικό του.

Κάποτε είχα διαβάσει μια συγγραφέα να διαμαρτύρεται για τους «πειρατές». Έλεγε ότι αν τόσες φορές που έχουν κατεβεί τα βιβλία της δωρεάν πήγαιναν και τα αγόραζαν.... Αλλά δεν σκέφτεται ότι ΔΕΝ θα πήγαιναν να τα αγοράσουν· απλώς τα κατεβάζουν επειδή είναι δωρεάν. Δεν χάνει λεφτά. Ή, αν χάνει, χάνει πολύ λίγα.

Αυτοί που κυνηγάνε «πειρατές» δεν έχουν πάντα σωστή αντίληψη των πραγμάτων· είμαι βέβαιος.

Το θέμα με το διαδίκτυο, και την ψηφιακή τεχνολογία γενικά, είναι ότι ήταν μια επανάσταση, ειδικά στην τέχνη. Σου δίνει τη δυνατότητα και να φτιάξεις εύκολα το οτιδήποτε και να το μοιραστείς εύκολα.

Παλιότερα, αυτό δεν ίσχυε.

Σκέψου μόνο πώς ήταν παλιά τα τραγούδια. Έπρεπε να βρίσκονται μέσα σε CD ή σε κασέτες, ή σε δίσκους βινυλίου. Αυτά τα αντικείμενα έχουν κόστος (πέρα από τα λεφτά που μπορεί να θέλει να βγάλει ο μουσικός ή ο παραγωγός), δεν είναι δωρεάν. Είναι θέμα υλικών. Υποχρεωτικά έπρεπε να πληρώσεις για να τα πάρεις· δεν γινόταν αλλιώς.

Σήμερα, γίνεται αλλιώς.

Σήμερα, αν θέλω να σου δώσω ένα τραγούδι, απλά σ’το στέλνω μέσω διαδικτύου και τέλος· το έχεις. Δεν χρειάζεται να σ’το γράψω σε κασέτα.

Το ίδιο ισχύει και για τα βιβλία – και ακόμα περισσότερο, ίσως.

Δες, για παράδειγμα, πόσα βιβλία κυκλοφορώ εγώ δωρεάν μέσω διαδικτύου. Θα μπορούσα να τα κυκλοφορώ σε χαρτί; Δεν θα με συνέφερε. Ακόμα και πριν από τριάντα χρόνια, που η αγορά του βιβλίου ήταν σε καλύτερη κατάσταση στην Ελλάδα, πάλι δεν νομίζω ότι θα με συνέφερε. Το αποτέλεσμα θα ήταν να μην έχει ο αναγνώστης ποτέ πρόσβαση σε περισσότερο από – πόσα; – ίσως τρία, τέσσερα βιβλία που κατάφερνα να εκδώσω. Γιατί, έτσι όπως είναι η αγορά, απλώς λεφτά χάνεις αν θες να βγάζεις χάρτινα βιβλία.

Με το διαδίκτυο, όμως, βγάζεις όσα θέλεις. Το κόστος είναι πολύ μικρό: σχεδόν αμελητέο. Και ποιος βγαίνει τώρα κερδισμένος; Ο αναγνώστης. Εγώ δεν κερδίζω τίποτα, και οι δωρεές που μου γίνονται είναι ελάχιστες. Ο αναγνώστης όμως έχει τη δυνατότητα να διαβάσει βιβλία που, χωρίς το διαδίκτυο, δεν θα μπορούσε.

Αν άλλαζα γνώμη και έδινα τα ηλεκτρονικά βιβλία μου επί πληρωμή, θα με συνέφερε; Έτσι όπως είναι η ελληνική αγορά του βιβλίου, όχι. Γιατί αυτός που το κατεβάζει δωρεάν δεν σημαίνει ότι θα το αγόραζε κιόλας. Άντε να έβγαζα 200 € σ’ένα χρόνο· αμελητέο ποσό. Πιο καλά να τα δίνεις δωρεάν. Αν είχα κάποια ένδειξη ότι θα έβγαζα, πχ, 10.000 ή 20.000 €, τότε θα άλλαζε το πράγμα. Αλλά δεν έχω καμιά τέτοια ένδειξη. Κι αν μπορούσα να βγάζω τόσα λεφτά από ηλεκτρονικά βιβλία, τότε σίγουρα θα λάμβανα και πολύ περισσότερες δωρεές απ’ο,τι λαμβάνω τώρα...

Το θέμα είναι πως το διαδίκτυο, σε κάθε περίπτωση, εξυπηρετεί τον αναγνώστη μου, ο οποίος έχει τη δυνατότητα να έρθει δωρεάν σε επαφή με υλικό που αλλιώς δεν θα μπορούσε να βρει. Όσο για εμένα... εγώ πια το έχω κάνει λειτούργημα, κοινωνικό έργο.

Είμαι πειρατής;

Σας γαργαλάω τώρα... Πειρατής του εαυτού μου;

Σκεφτείτε λίγο αυτά που είπα παραπάνω: Το διαδίκτυο... σπάει τους συμβατικούς υλικούς περιορισμούς... ανοίγει ορίζοντες...

Καταλαβαίνετε τώρα ποιο είναι το πρόβλημα που έχουν κάποιοι;

Το πρόβλημά τους (αν και ίσως πολλοί απ'αυτούς να μην το αντιλαμβάνονται πλήρως) δεν είναι οικονομικό. Είναι θέμα κουλτούρας. Είναι θέμα τού ποιος ελέγχει την κουλτούρα. Ποιος ελέγχει τα κανάλια μέσα από τα οποία μας σερβίρουν τα έργα τέχνης – ταινίες, τραγούδια, βιβλία, κτλ.

Η αγορά είναι ένας ελεγκτικός μηχανισμός. Αν εγώ, πχ, πουλούσα τα βιβλία μου τώρα, τι θα κέρδιζα; Αρχίδια, με το συμπάθιο. 200 € τον χρόνο – και αν. Απλώς τα βιβλία μου θα ήταν σε πιο περιορισμένη κυκλοφορία απ’ό,τι είναι τώρα. Ο οικονομικός μηχανισμός θα μου έκλεινε τον δρόμο της διακίνησης, δεν θα μου τον άνοιγε.

Και αυτό ισχύει γενικά.

Γι’αυτό βλέπεις να σερβίρεται συνέχεια αυτή η επαναλαμβανόμενη κουλτούρα της βαρεμάρας. Είναι συγκεκριμένες ομάδες που ελέγχουν τα κανάλια της διακίνησης, και θέλουν να συνεχίσουν να τα ελέγχουν.

Δεν μπορεί ο καθένας να πάρει τον έλεγχο αυτών των καναλιών. Δεν είναι καν θέμα οικονομικό· είναι, πολύ περισσότερο, θέμα προσβάσεων. Είναι θέμα του ποιος σε υποστηρίζει, ή σε ποια οικογένεια γεννήθηκες, ή πού σπούδασες και με ποιους έμπλεξες. Αν εγώ δώσω 50.000 € για να προωθήσω ένα βιβλίο, νομίζεις ότι θα προωθηθεί όπως ένα βιβλίο που το προωθεί κάποιος ο οποίος έχει τις απαραίτητες προσβάσεις; Φυσικά και όχι. Απλώς θα χάσω και τα λεφτά μου.

Αυτοί, λοιπόν, που κουμαντάρουν τον ελεγκτικό μηχανισμό μέσα στις κοινωνίες, και μας σερβίρουν την κουλτούρα που «πρέπει» να έχουμε, ξέρουν ότι η αγορά είναι ακόμα ένας έλεγχος. Αν το διαδίκτυο γίνει μόνο αγορά, αν η ελεύθερη διακίνηση πέσει, τότε θα είσαι ολοένα και πιο υποχρεωμένος να έρχεσαι σε επαφή με την «επίσημη» κουλτούρα.

Αυτό πιστεύω πως είναι και το βασικό πρόβλημα εδώ. Γι’αυτό γίνεται όλο το κυνήγι της «πειρατείας». Γιατί κάποιοι θέλουν μόνο εκείνοι να σερβίρουν την κουλτούρα που τρώμε, και κανένας άλλος.

Αν τους ενδιαφέρει το διαδίκτυο, γιατί τότε δεν μιλάνε και για τα διαφημιστικά που το έχουν κατακλείσει; Είναι σωστό να μπαίνεις σε sites και να γεμίζει η οθόνη με διαφημιστικά; Εγώ χρησιμοποιώ ad blocker στον Η/Υ μου, και δεν τα βλέπω. Αν μπω όμως με το κινητό μου για να πάρω κάποια γρήγορη πληροφορία από ένα site, παθαίνω σοκ από τα διαφημιστικά που γεμίζουν την οθόνη. Δεν μπορώ να δω αυτό που θέλω! Βλέπω ανοησίες. Από πάνω να πουλάνε σουτιέν, από κάτω να πουλάνε βίλα, από δεξιά να σου δείχνουν τσόντες... Ε, και πού είναι το website, βρε παιδιά; Α, ναι, παρεμπιπτόντως, είναι κι αυτό εκεί, κάπου από πίσω...

Αυτό είναι χάλι.

Οι διαφημιστικές εταιρείες έχουν οργιάσει μες στο διαδίκτυο. Έχουν βγει από τα όρια.

Είναι νόμιμο;

Κατά τη γνώμη μου, δεν θα έπρεπε να είναι νόμιμο. Θα έπρεπε να υπάρχει ένα όριο στα διαφημιστικά μηνύματα. Σε τελική ανάλυση, μπορεί να είναι και επικίνδυνα ή απάτες. Αλλά, όπως και να το κάνεις, είναι σαν να προσπαθούν να σε ξεγελάσουν ώστε να τα κλικάρεις.

Αυτή η απάτη είναι εντάξει, έτσι;

Αλλά το να μοιραστεί ο άλλος δωρεάν μια ταινία είναι κακό;

Και να σας θυμίσω και κάτι ακόμα: Αν αγοράσεις ταινίες, βιβλία, δίσκους, και τα λοιπά από παλαιοπωλείο, ούτε γι’αυτά παίρνει λεφτά ο παραγωγός/εκδότης ή ο δημιουργός/συγγραφέας. Μόνο ο παλαιοπώλης παίρνει (λίγα) λεφτά. Και όμως είναι νόμιμο. Ο άλλος πουλάει κάτι που έχει ήδη πουληθεί – αλλά είναι νόμιμο.

Το ίδιο συμβαίνει και στο διαδίκτυο, απλώς είναι δωρεάν. Γιατί να είναι παράνομο;

Κάποιος μάς δουλεύει;